سرگیجه

سرگیجه یا vertigo یکی از شایعترین شکایات بیماران است که با افزایش سن افزایش می یابد. بسیاری از افراد از سرگیجه رنج می برند ولی نمی دانند که علت آن چیست ؟ اگر می خواهید بدانید چرا سرگیجه می گیریم مطلب زیر را دنبال کنید.
در ادامه برای توضیح موارد فوق به بررسی سیستم وستیبولار ، تفاوت سرگیجه و احساس گیجی ، انواع هر کدام و درمان میپردازیم.

سیستم دهلیزی یا وستیبولار

بخشی از گوش داخلی را سیستم وستیبولار تشکیل می دهد این سیستم بر وضعیت بدن و ایجاد تعادل نقش دارد این سیستم شامل مجاری نیم دایره و اتریکول و ساکول است .
هر کدام از اندام های ذکر شده بخشی از حفظ تعادل بدن را بر عهده دارند . این اندام ها پر از مایع هستند و دارای سلول های حسی مو مانندی می باشند که با حرکت سر و بدن و حرکت آن مایع ، حرکت می کنند و پیامی را برای حفظ تعادل در هنگام حرکت ، به عصب و مراکز مغزی می فرستند .

 

سرگیجه یا vertigo به دنبال ایجاد اختلال در گوش داخلی رخ می دهد و توهم حرکتی ایجاد می کند به گونه ای که فردی که دچار سرگیجه است احساس می کند که در حال افتادن به یک سمت است .سرگیجه می تواند با افت شنوایی و وزوز و حالت تهوع همراه باشد و یا می تواند برای فرد دو بینی و بی حسی ایجاد کند .

انواع سرگیجه

سرگیجه به طور کلی به دو دسته ی محیطی و مرکزی تقسیم می شود. که در جدول زیر تفاوت های این دو مشخص شده است.

 

چرا سرگیجه می گیریم؟

عواملی مثل مننژیت (عفونت لایه ی مننژ مغز که برای محافظت و تغذیه ی مغز می باشد.) و تاثیر دارو ها ، نورونیت دهلیزی (التهاب عصب دهلیزی) ،بیماری هایی مثل منییر و میگرن و …..می توانند باعث بروز سرگیجه شوند.

نورونیت دهلیزی با ایجاد التهاب اطراف عصب دهلیزی باعث ایجاد اختلال در روند حفظ تعادل بدن می شود .
بیماری منییر با تجمع مایع و افزایش فشار بر گوش داخلی سبب ایجاد اختلال در روند طبیعی گوش داخلی می شود و می تواند سرگیجه ایجاد کند.

 

بروز گاه گاه سرگیجه عادی است اما اگر معمولا این حالت احساس شود و یا شدید باشد، باید به پزشک مراجعه کرد. در واقع ممکن است مشکل مربوط به گوش داخلی باشد و به خصوص باید به موارد زیر اشاره کرد:

• سرگیجه های خیلی شدید اما در زمان کوتاه. در اکثر موارد، هیچ علتی برای این نوع سرگیجه مشخص نمی شود و به نظر می رسد تشکیل کریستال یا رسوب در مایع موجود در گوش داخلی علت بروز این علائم است.• آسیب یا عفونت گوش داخلی
• بیماری منیر ( Menier) که باعث ایجاد سرگیجه، ‌ناشنوایی و وزوز گوش می شود.
البته فقط گوش داخلی منشا سرگیجه نیست بلکه آسیب های کم و بیش جدی به مغز مانند تومور، میگرن و… نیز ممکن است علت این ناراحتی باشد. به همین دلیل بسیار مهم است تا در صورت بروز سرگیجه های مکرر حتما به پزشک مراجعه گردد تا مشکلات جدی تر نیز تشخیص داده شود.

برگرفته از صفحه ی دانشگاه علوم پزشکی زنجان

با سرگیجه چه کنیم؟

درمان سرگیجه به منشا آن بستگی دارد در برخی از موارد سرگیجه خود به خود رفع می شود زیرا مغز خود را با شرایط جدید سازگار می کند اما در بسیاری از موارد به درمان پزشکی نیاز است و این درمان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• توانبخشی دهلیزی : اگر شما سرگیجه ی مکرر و دایمی دارید این روش به شما کمک می کند که هر چه بیشتر و بهتر با سرگیجه کنار بیایید.
• دارو درمانی: در بعضی موارد داروها علایم همراه با سرگیجه مثل تهوع و دوبینی را تسکین می دهند.
  اگر سرگیجه در نتیجه ی عفونت و التهاب ایجاد شده باشد مصرف آنتی بیوتیک ها می تواند با درمان عفونت و التهاب سبب بهبودی سرگیجه شود .
• جراحی:در مواردی برای درمان سرگیجه به جراحی نیاز است .اگر سرگیجه در نتیجه ی عواملی مثل تومور و یا اختلال مغزی و یا آسیب به گردن ایجاد شده باشد انجام جراحی می تواند به رفع سرگیجه کمک کند.

در زیر به توضیح یکی از شایع ترین انواع سرگیجه می پردازیم:

سرگیجه خوش خیم وضعیتی(BPPV)

سرگیجه خوش خیم وضعیتی(BPPV) یکی از شایع ترین دلایل سرگیجه است . سرگیجه خوش خیم وضعیتی باعث بروز درجاتی از سرگیجه (خفیف تا شدید) می شود.

سرگیجه خوش خیم وضعیتی معمولاً با تغییراتی خاص در موقعیت سر شما ایجاد می شود. این موضوع ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که سر خود را به سمت بالا یا پایین حرکت دهید ، دراز بکشید ، یا هنگام غلت زدن یا نشستن در رختخواب موقعیت خود را تغییر دهید. اگرچه سرگیجه خوش خیم وضعیتی می تواند یک مشکل آزار دهنده باشد ، اما به ندرت جدی است به جز هنگامی که احتمال غش کردن را افزایش می دهد. شما می توانید در طی مراجعه به مطب پزشک ، درمانی مؤثر برای سرگیجه خوش خیم وضعیتی داشته باشید.

علائم

علائم و نشانه های سرگیجه خوش خیم وضعیتی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• گیجی
• این حس که شما یا محیط اطراف خود در حال چرخش یا حرکت هستید .
• از دست دادن تعادل
• حالت تهوع و استفراغ

این علائم معمولاً کمتر از یک دقیقه ادامه دارند. سرگیجه خوش خیم وضعیتی می تواند برای مدتی از بین برود و دوباره عود کند. فعالیت هایی که علائم و نشانه های BPPV را به وجود می آورد ، ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد ، اما تقریباً همیشه با تغییر موقعیت سر شما به وجود می آید. برخی از افراد نیز هنگام ایستادن یا راه رفتن احساس عدم تعادل می کنند. حرکات غیر طبیعی ریتمیک چشم (نیستاگموس) معمولاً علائم سرگیجه خوش خیم وضعیتی را همراه دارد.

به طور کلی ، در صورت تجربه سرگیجه مکرر ، ناگهانی ، شدید یا طولانی مدت و غیر قابل توضیح به پزشک مراجعه کنید.

اگرچه علامت بیماری جدی برای سرگیجه غیر معمول است ، در صورت تجربه سرگیجه به تنهایی یا سرگیجه به همراه هر یک از موارد زیر ، فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• یک سردرد جدید ، متفاوت یا شدید
• تب
• دوبینی یا ضعف در بینایی
• کم شنوایی
•  مشکل در تکلم
• ضعف دست و پا
• از دست دادن هوشیاری
• افتادن یا مشکل در راه رفتن

علائم ذکر شده در بالا ممکن است یک مشکل جدی را نشان دهد.

دلایل

اغلب ، علت مشخصی برای BPPV وجود ندارد و اصطلاحاً BPPV ایدیوپاتیک نامیده می شود. اغلب علت اصلی بروز BPPV ضربات جزئی تا شدید به سر است. علل کمتر شایع ابتلا به BPPV شامل اختلالاتی است که به گوش داخلی شما آسیب می رساند و یا آسیب هایی که در حین جراحی گوش یا در هنگام قرار گرفتن طولانی مدت به پشت در شما ایجاد می شود ، مانند زمانی که روی صندلی دندانپزشکی قرار گرفته اید. BPPV همچنین با میگرن می تواند همراه باشد.

نقش گوش در بروز BPPV

در گوش شما یک اندام ریز به نام لابیرنت دهلیزی قرار دارد. این لابیرنت شامل سه ساختار حلقه ای شکل (مجاری نیم دایره ای) است که از مایع پر شده اند و سلول های مومانند ظریفی درون آنها قرار دارند که چرخش سر شما را کنترل می کنند. سایر ساختارها (اندام های اوتولیت) در گوش شما حرکات سر شما را – از بالا و پایین ، راست و چپ ، عقب و جلو – و موقعیت سر شما مربوط به جاذبه نظارت می کنند.

این اندام های اوتیلیت حاوی بلورهایی هستند که شما را به گرانش حساس می کند. به دلایل مختلف ، این بلورها می توانند از بین بروند. هنگامی که آنها خارج شدند ، آنها می توانند به یکی از کانال های نیم دایره حرکت کنند – به خصوص در حالی که دراز کشیده اید. این باعث می شود کانال نیم دایره ای نسبت به تغییر موقعیت سر حساس شود و به طور عادی به آن پاسخ ندهد ، همین مسئله باعث بروز سرگیجه می شود.

تشخیص

پزشک شما ممکن است یک سری آزمایشات را انجام دهد تا علت سرگیجه شما مشخص شود. در طی معاینه جسمی ، پزشک به احتمال زیاد به دنبال این موارد خواهد بود:

• علائم و نشانه های سرگیجه که بر اثر حرکات چشم یا سر ایجاد می شود و کمتر از یک دقیقه به طول می انجامد.
• احساس گیجی زمانی که به پشت دراز کشیده اید و سر خود را به یک طرف می چرخانید.
• حرکت غیر ارادی چشم شما از یک طرف به طرف دیگر (نیستاگموس)
• عدم توانایی در کنترل حرکات چشم

در صورت لزوم پزشک شما ممکن است آزمایشات بیشتری تجویز کند، مانند:

الکترونیستاگموگرافی(ENG) یا ویدیونیستاگموگرافی(VNG) : هدف از این آزمایشات ، تشخیص حرکات غیر طبیعی چشم است. ENG از الکترود و VNG از دوربین های کوچک استفاده می کند. این آزمایشات می توانند با اندازه گیری حرکات غیر ارادی چشم در حالی که سر شما در موقعیت های مختلف قرار می گیرد و یا اندام های متعادل شما با آب یا هوای گرم وسرد تحریک می شود ، تشخیص دهد که آیا سرگیجه ناشی از بیماری گوش داخلی است یا خیر .

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا MRI : در این تست از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر مقطعی از سر و بدن استفاده می شود. پزشک شما می تواند از این تصاویر برای شناسایی و تشخیص طیف وسیعی از بیماری ها استفاده کند. MRI ممکن است برای رد سایر علل احتمالی سرگیجه انجام شود.

درمان

سرگیجه خوش خیم وضعیتی ممکن است طی چند هفته یا چند ماه به خودی خود از بین برود. اما ، برای کمک به تسکین BPPV ، پزشک ، متخصص شنوایی یا فیزیوتراپی ممکن است شما را با یک سری حرکات موسوم به روش جابجایی مجاری نیم دایره درمان کنند.

تغییر مکان کانال در مطب پزشک شما انجام می شود ، روش جابجایی مجدد کانال شامل چندین مانور ساده و کند برای موقعیت یابی سر شماست. هدف این است که بلور ها را از کانالهای نیم دایره ای پر شده از مایعات گوش داخلی خود به داخل یک فضای باز مثل کیسه کوچک (دهلیز) منتقل کنید .

جراحی در موارد بسیار نادر که روش جابجایی مجاری کانال مؤثر نیست ، انجام می شود. پزشک شما ممکن است یک عمل جراحی را که در آن از پلاگین استخوان استفاده می شود برای مسدود کردن بخشی از گوش داخلی شما که باعث سرگیجه می شود ، توصیه کند. این پلاگین مانع از آن می شود که کانال نیم دایره در گوش شما به طور کلی قادر به پاسخگویی به حرکات ذرات یا حرکات سر باشد. میزان موفقیت در این جراحی تقریباً 90 درصد است.

چند راهکار ساده برای کنترل سرگیجه خوش خیم وضعیتی

اگر سرگیجه خوش خیم وضعیتی را تجربه می کنید ، این نکات را در نظر بگیرید:

• از احتمال از دست دادن تعادل خود آگاه باشید ، که می تواند منجر به افتادن و آسیب جدی شود.
• بلافاصله وقتی احساس سرگیجه می کنید بنشینید.
• در هنگام شب از نور کافی استفاده کنید.
• اگر در معرض خطر افتادن هستید با عصا راه بروید.
• برای مدیریت مؤثر علائم خود به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید.

BPPV حتی بعد از درمان موفقیت آمیز نیز ممکن است عود کند. خوشبختانه ، با اینکه درمان قطعی وجود ندارد ، اما با فیزیوتراپی و درمان های خانگی می توان این بیماری را مدیریت کرد.