تنظیم سمعک فرایندی است که در آن سمعک را بر اساس هر شخص تنظیم می کنند . تنظیم سمعک چند مرحله دارد که در زیر به معرفی آن ها می پردازیم:
تنظیم سمعک
- ارزیابی جامع ادیولوژیک : برای تنطیم سمعک باید اطلاعات دقیقی از نوع و میزان افت شنوایی در دسترس باشد.
- انتخاب ویژگی های فیزیکی و الکتروآکوستیکی سمعک (در زیر به شرح کامل این ویژگی ها پرداخته شده است.)
- تأیید موقت انتخاب های فوق
- مشاوره و توصیه در مورد چگونگی استفاده و مراقبت از سمعک
- تأیید نهایی عملکرد سمعک : بعد از چند روز استفاده از سمعک تنظیم سمعک نهایی می شود.
ویژگی های سمعک
ولوم کنترل
استفاده از انواع مدارات تراکمی (هر کدام با نسبت های مختلف)، نیاز به استفاده از ولوم کنترل را کاهش می دهد. هنوز روش مشخصی برای تعیین نیاز بیمار به ولوم کنترل وجود ندارد. بر همین اساس، بهتر است سمعک انتخاب شده به ولوم کنترل دستی مجهز باشد تا در مواقع لزوم، بتوان آن را غیر فعال کرد. ولوم کنترل را می توان همیشه فعال نگه داشت، مگر آنکه یکی از موارد زیر پیش بیاید:
- بیمار نتواند از ولوم کنترل استفاده کند؛
- بیمار قبلاً از سمعک کاملاً خودکار استفاده کرده باشد و از آن راضی باشد؛
- اندازه سمعک آنقدر کوچک باشد که نتوان از ولوم کنترل دستی استفاده کرد.
تله کویل
تنظیم سمعک
استفاده از این مدار، برای همه افراد مبتلا به کم شنوایی شدید و عمیق لازم است. هم چنین، ممکن است به افراد با کم شنوایی متوسط نیز در استفاده از تلفن کمک کند.
افراد مبتلا به کم شنوایی ملایم، معمولاً بدون استفاده از سمعک می تانند با تلفن صحبت کنند.
استفاده از مدار تلفن به کاهش نویز و بازآوایی برای همه کم شنوایی ها کمک می کند، اما استفاده از آن باعث می شود تا اندازه سمعک افزایش یابد.
مدار ورودی مستقیم (Direct Audio Input)
این مدار برای موارد زیر مناسب است:
- افرادی که از وسایل کمک شنوایی بی سیم نظیر اف ام استفاده می کنند؛
- افرادی که از میکروفون های دایر کشنال دستی استفاده می کنند. این نوع میکروفون ها، برای افراد مبتلا به کم شنوایی شدید و عمیق مناسب است؛
- افرادی که در محیط های شلوغ یا بازآوا، تلویزیون تماشا می کنند.
در این موارد، از یک میکروفون متصل به سمعک، برای دریافت صدای تلویزیون استفاده می شود.
میکروفون های دایر کشنال
میکروفون دایر کشنال، نسبت سیگنال به نویز را به شکل قابل ملاحظه ای افزایش می دهد. معمولاً بهتر است از یک کلید برای انتخاب نوع میکروفون (دایرکشنال یا غیر دایرکشنال)، استفاده کرد. ممکن است در موارد زیر، از این کلید استفاده نشود:
- به دلیل قابلیت دید کمتر، بیمار ترجیح می دهد که کلید انتخاب بین میکروفون ها، روی سمعک نصب نشود. این امر، شایع ترین دلیل عدم استفاده از کلید می باشد؛
- بیمار فقط به تقویت فرکانس های بالا (مثلاً بالاتر از 1500 هرتز) نیاز داشته باشد و استفاده از میکروفون دایرکشنال، با توجه به هزینه آن، به صرفه نباشد؛
- بیمار در فرکانس های پایین و میانی، به تقویت هموارتری نیاز داشته باشد. این نوع تقویت معمولاً از طریق میکروفون های دایرکشنال امکان پذیر نیست؛
- بر اساس معیار هزینه- بهره، استفاده از میکروفون دایرکشنال به صرفه نباشد.
معایب میکروفون های دایرکشنال شامل موارد زیر می باشد:
- میکروفون های دایرکشنال، در مقایسه با میکروفون های غیر دایرکشنال، حساسیت بیشتری نسبت به نویز باد نشان می دهند؛
- در برخی از موقعیت ها نظیر رانندگی، منابع صدا الزاماً در روبرو قرار ندارند.
در این شرایط، استفاده از میکروفون غیر دایرکشنال باعث وضوح و بلندی بیشتر صدا می شود.
علاوه بر موارد گفته شده ویژگی های دیگری نیز وجود دارد که سمعک ها از آن ها برخوردار هستند. نکته ی مهم این است که همه ی این ویژگی ها برای همه ی افراد مناسب نیستند و تشخیص کدام یک از این ویژگی ها باید در سمعک فعال باشد توسط شنوایی شناس مشخص می شود.
تنظیم دقیق سمعک
تنظیم سمعک
در بسیاری از موارد، یک یا دو هفته پس از استفاده از سمعک نیاز است تا ویژگی های الکترونیکی یا فیزیکی سمعک به شکل دقیق تر تنظیم گردد.
اگر بیمار نتواند از سمعک به خوبی استفاده کند، باید مشکلات احتمالی آن مورد بررسی قرار گیرد و مرتفع گردد.
برخی از بیماران، قبل از استفاده از سمعک با مشکلات متنوعی روبرو می شوند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
مشکلات مربوط به استفاده درست از سمعک
گذاشتن و برداشتن سمعک، روشن و خاموش کردن آن، تغییر کنترل ها و تعویض باتری برخی از این مشکلات محسوب می شوند. این مشکلات را می توان با آموزش مجدد و مشاوره به بیمار حل کرد.
برای بیماری که در گذاشتن سمعک روی گوش مشکل دارد، می توان از موارد زیر استفاده کرد:
- آموزش و مشاوره مجدد
- برداشتن بخش هلیکس قالب یا پوسته سمعک
- برداشتن بخش داخلی صدفه قالب
- استفاده از مواد لابریکنت یا مرطوب کننده
- استفاده از دست مقابل برای کشیدن لاله گوش به سمت بالا و بیرون و همزمان استفاده و از دست همان طرف برای داخل کردن قالب یا سمعک
برای بیماری که در استفاده از کنترل ها مشکل دارد، می توان موارد زیر را پیشنهاد کرد:
- کم کردن تعداد کنترل ها برای استفاده راحت تر؛
- استفاده از ولوم کنترل خودکار (مدار تراکمی) با نسبت تراکم بالاتر؛
- استفاده از کنترل از راه دور.
برای بیماری که در برداشتن سمعک دچار مشکل است، موارد زیر را می توان پیشنهاد کرد:
- استفاده از یک دسته مخصوص (برای برداشتن سمعک) برای فردی که نمی تواند سمعک یا قالب را بگیرد؛
- برداشتن بخشی از بدنه قالب برای فردی که می تواند قالب یا سمعک را بگیرد، اما نمی تواند آن را بردارد.
برای بیماری که در تعوض باتری سمعک مشکل دارد، موارد زیر قابل پیشنهاد است:
- رنگ کردن درب باتری برای نشان دادن چگونگی قرارگیری درست باتری؛
- استفاده از آهنربا؛
- تجویز سمعکی که باتری بزرگ استفاده می کند؛
- آموزش قطب مثبت و منفی باتری به بیمار و نحوه قرار گیری درست آن
مشکلات مربوط به قالب
- قالب سمعک می تواند باعث ناراحتی فیزیکی در کانال گوش شود. با معاینه کانال گوش، می توان به بررسی التهاب یا آسیب ناشی از قالب پی برد و از طریق برداشتن یا پولیش زدن بخشی از قالب که باعث ناراحتی بیمار می شود، می توان مشکل را بر طرف کرد.
- در سمعک های CIC، شُل بودن قالب می تواند باعث ناراحتی بیمار گردد. در این حالت، بیمار مجبور است برای جلوگیری از فیدبک، دائماً سمعک را به داخل کانال گوش فشار دهد.
- در سمعک های پشت گوشی نیز برش نامناسب تیوب قالب می تواند باعث ایجاد فشار اضافی بر لاله گوش گردد.
- در برخی از موارد نادرتر نیز، حساسیت های آلرژیک می تواند عامل ایجاد التهاب ناشی از قالب یا پوسته سمعک باشد. در این موارد باید نوع ماده قالب یا پوسته سمعک تغییر کند.
عدم ثبات قالب یا سمعک روی گوش
در سمعک های داخل گوشی، به ویژه سمعک های CIC و ITC ، ممکن است با جویدن، صحبت کردن یا خمیازه کشیدن بیمار، سمعک به راحتی بیرون بیاید. برای رفع این مشکل، موارد زیر قابل پیشنهاد است:
- قالب گیری مجدد؛
- ساخت قالب مجدداً با کانال بلندتر؛
- استفاده از مواد قالب گیری اولیه با ویسکوزیته متوسط و تکنیک قالب گیری با دهان باز.
کیفیت نامناسب صدای خود و انسداد
هر گونه اظهار نظر بیمار در مورد تو خالی بودن صدا، پیچش یا تکرار صدا، صدای شبیه صحبت کردن در یک فضای بسته نظیر بشکه، صدای شبیه صحبت فردی که سرماخوردگی دارد و احساس انسداد در گوش، می تواند نشان دهنده این باشد که بیمار صدای خودش را همراه با دستخوردگی یا دیستورشن می شنود.
در اینگونه موارد، بسیاری از بیماران نمی توانند توصیف دقیقی از ویژگی طیفی صدا (برای مثال، زیر یا بم بودن) ارایه دهند. اگر بیمار علاوه بر صدای خود، در مورد کیفیت صدای دیگران نیز مشکل داشته باشد، لازم است که اول آن مشکل بر طرف گردد، زیرا ممکن است در این صورت، مشکل دوم نیز بر طرف شود.
فیدبک صوتی
در صورت وقوع فیدبک صوتی، ممکن است موارد زیر پیش بیاید:
- بیمار ولوم سمعک را از حد مشخصی بالاتر نمی برد؛
- هنگام جویدن، صحبت کردن، گذاشتن پوشش یا کلاه روی سر یا گذاشتن دست روی گوش، فیدبک اتفاق می افتد؛
- هنگام ورود برخی از اصوات خاص، سمعک زنگ می زند (فیدبک گذرا دارد)؛
- فیدبک صوتی، در محیط ساکت اتفاق می افتد و در محیط شلوغ از بین می رود. این امر در سمعک های غیر خطی اتفاق می افتد؛
- سمعک از کار می افتد یا صدای آن ضعیف یا دستخورده (دیستورشن) می شود. این امر در افراد با کم شنوایی شدید یا عمیق در فرکانس های بالا اتفاق می افتد، به نحوی که فرد صدای فیدبک را نمی شنود، اما کاهش بهره ناشی از فیدبک را متوجه می شود.
برای عیب یابی و رفع مشکل، موارد زیر پیشنهاد می شود:
- اندازه گیری منحنی REAG و اطمینان از عدم وجود قله اضافی؛
- کاهش قطر ونت؛
- کاهش بهره فرکانس های بالا؛
- ساخت قالب یا پوسته مجدد سمعک، با استفاده از تکنیک دهان باز؛
- استفاده از مدارات حذف فیدبک در سمعک های غیر خطی؛
- استفاده از مدارات حذف فیدبک پیشرفته.
کیفیت صدا
بهره بیش از اندازه در فرکانس های بالا یا بهره ناکافی در فرکانس های پایین، باعث می شود تا صدا به شکل جیغ کشیدن، خشن، صدای همیس، تیز یا متالیک شنیده شود. بر عکس، بهره بیش از اندازه در فرکانس های پایین یا بهره ناکافی در فرکانس های بالا، باعث می شود تا صدا به شکل خفه، ناواضح، غرش یا گنگ و گرفته شنیده شود.
تنظیم سمعک
بیماران مبتلا به کم شنوایی فرکانس بالا، ممکن است نسبت به تقویت ناکافی در فرکانس های بالا، حساسیت کمتری نشان دهند تا تقویت این فرکانس ها، زیرا احتمالاً زمانی که سمعک نداشته اند، به کم شنوایی در فرکانس های بالا عادت کرده اند.
راه حل این مشکلات، ایجاد تعادل یا بالانس میان تقویت فرکانس های بالا و پایین است. باید توجه داشت که اگر هنگام ایجاد تعادل در تقویت فرکانسی، قله نامناسب ایجاد شود، خود این امر می تواند باعث مشکلات مشابهی گردد.
به علاوه، برای بیماری که دچار کم شنوایی فرکانس بالا می باشد، پس از انجام فیتینگ، ممکن است بیمار احساس کند که صدا بیش از اندازه زیر می باشد. این امر می تواند به دلیل تقویت بیش از اندازه در فرکانس های بالا باشد.
فردی که دچار کم شنوایی فرکانس بالا می باشد، چند ماه طول می کشد تا به طور کامل، به اطلاعات فرکانس بالا عادت کند. این فرایند، تحت عنوان عادت پذیری یا خود گرفتگی (Acclimatization ) نامیده می شود.
به همین دلیل در ابتدا، بیمار ترجیح می دهد که بیشترین تقویت را در فرکانس هایی دریافت کند که کمترین افت شنوایی را در آن فرکانس ها دارد. افراد مبتلا به کم شنوایی فرکانس بالا، پس از چهار هفته تمایل بیشتری برای تأکید روی فرکانس های بالا دارند.
به طور کلی، بهتر است که پاسخ فرکانسی را در وضعیتی قرار دهیم که در میانه آنچه بیمار ترجیح می دهد با آنچه برای او بهترین است، باشد. به تدریج که او به پاسخ فرکانسی عادت می کند، امکان پذیرش تقویت مناسب نیز فراهم می گردد.
البته، اگر بیمار هر روز از سمعک استفاده کند و نخواهد که پاسخ فرکانسی آن تغییر یابد، بهتر است هر آنچه را که ترجیح می دهد، برایش انتخاب کنیم.
این ملاحظات در مورد فردی که از سمعک با مدار برش قله استفاده کرده است و اکنون قرار است از مدارات تراکمی استفاده کند یا در مورد فردی که به مدار خطی عادت کرده است و اکنون قرار است از مدار WDRC استفاده کند، نیز صدق می کند.
نویز، وضوح و بلندی صدا
بسیاری از بیماران از موارد فوق شکایت دارند و اگر چه ماهیت مشکلات مربوط به نویز اضافی، عدم وضوح کافی گفتار و بلندی نامناسب صدا، پدیده های کاملاً مختلفی هستند، اما هر یک بر دیگری تأثیر گذارند.
- نویز زیاد سمعک در محیط ساکت.
نویز اضافی سمعک می تواند به دلیل نویز داخلی یا نویز محیطی تقویت شده باشد. اگر نویز محیطی باشد، باید به بیمار مشاوره داد که احتمالاً به تدریج به صدای آن عادت می کند.
- گفتار آهسته در محیط ساکت قابل فهم نیست.
برای رفع این مشکل، باید میزان بهره در شدت های پایین را افزایش داد. البته این امر می تواند احتمال وقوع فیدبک را افزایش دهد.
- صدای سمعک، در محیط شلوغ (نویز) بسیار زیاد است.
- نویز زمینه، باعث عدم فهم گفتار می شود.
اگر طیف نویز با طیف گفتار تفاوت قابل توجهی داشته باشد، می توان با تغییر مولفه های تراکمی در مناطق فرکانسی مختلف، مشکل را تا حدودی حل کرد. برای مثال، اگر نویز مداخله کننده فرکانس پایین داشته باشد (ترافیک، یا نویز برخی از دستگاه ها)، می توان از یک فیلتر بالاگذر (کاهنده فرکانس پایین) ساده یا افزایش تراکم فرکانس های پایین استفاده کرد.
اگر طیف نویز مداخله کننده با طیف گفتار یکسان باشد (معمولاً همینگونه است)، افزایش وضوح گفتار فقط از طریق میکروفون های دایرکشنال یا اف ام امکان پذیر است.
- درک صدای افراد در فاصله دور، راحت تر از درک گفتار افرادی است که در فاصله نزدیک هستند.
در این حالت، ممکن است صدای افرادی که در نزدیک فرد هستند، باعث ایجاد تراکم یا حتی دیستورشن صدا گردد. یکی از راه حل ها، افزایش حداکثر خروجی یا تغییر مدار برش قله به مدار تراکمی CL می باشد.